Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van de Texelse visserij? Hieronder staat een korte samenvatting van de bloei en neergang. Er zijn echter veel meer verhalen te vertellen! Neem daarvoor eens een kijkje in de digitale Visserijtentoonstelling op de collectiewebsite. Je ziet er foto’s van diverse Texelse kotters. Als je op de foto klikt, krijg je meer informatie over het schip en zijn geschiedenis. Zo voert deze digitale tentoonstelling je langs vele hoogte- en dieptepunten van de Texelse visserij. Van het opvissen van bijzondere objecten tot explosies en aanvaringen. De foto’s in de digitale Visserijtentoonstelling zijn overgenomen van het voormalig Visserijmuseum Vlaardingen. De bijbehorende verhalen komen uit het boek ‘Met de kop op zee’ van Sam van der Slikke, Cor de Wolf en Frits Aalderink.
Korte visserijgeschiedenis van Texel
‘
Bordentrawlvisserij
Het vissen met de bordentrawl is na de Tweede Wereldoorlog de meest gangbare vistechniek op Texel. Bij de trawlvisserij wordt met een trechtervormig (in het Engels trawl) net gevist. Ondanks – of eindelijk doordat – er tonnen aan vis per keer worden opgehaald is de trawlvisserij ontzettend inefficiënt. De helft van de vangst is ongeschikt voor de verkoop en wordt teruggegooid.
Boomkorvisserij
In 1962 doet de boomkorvisserij zijn intrede op Texel. De boomkorvisserij is een visserijmethode waarbij de kotter twee sleepnetten over de zeebodem trekt. De mazen zijn aan het begin van het net groter dan aan het eind, zodat ondermaatse vis kan ontsnappen. Aan het net, oftewel de boomkor, zijn verschillende wekkerkettingen bevestigd. Deze zorgen dat de platvis uit het zand opschrikt. Het zijn de zware vistuigen die over de bodem gesleept worden, waardoor de boomkorvisserij veel kracht vergt. Doordat de vangsten van de boomkorvissers gunstig afsteken tegen de trawlvisserij, gaat de Texelse vissers in meerderheid over op deze nieuwe visserijtechniek. Er ontstaat een ongekende nieuwbouwwoede. In de jaren zeventig is de hele Texelse vloot vernieuwd en geschikt gemaakt voor de boomkorvisserij. Een voorbeeld is de TX 10. Het topjaar is 1973: in dat jaar komen er elf nieuwe kotters in de vaart. In de jaren tachtig komen er nog eens achttien nieuwe schepen bij. In de jaren negentig is de expansie echter uit de visserij. De resultaten wegen niet meer op tegen de hoge investeringen en aankoop van vangstquota.
Uitdagingen en bedreigingen
In de jaren negentig komt de boomkorvisserij onder druk te staan. Natuurbeschermers wijzen op de funeste gevolgen van het omploegen van de zeebodem door de zware vistuigen. Dit, en de stijgende olieprijzen, doet beseffen dat er naar alternatieven gezocht moet worden. Er wordt geëxperimenteerd met aanpassingen aan het vistuig, waarbij de Texelse vissers voorop lopen. De wekkerkettingen van de boomkor worden vervangen door strengen van elektroden die stroomstootjes, oftewel pulsen, afgeven. De platvis wordt zo opgeschrikt zonder de bodem om te woelen. Dit levert minder weerstand op en verbruikt dus minder brandstof. De resultaten zijn veelbelovend en de meerderheid van de boomkorvissers stapt over op de pulskorvisserij. De TX 36 is hierin de eerste. In januari 2018 stemt het Europees Parlement, na een krachtige Franse lobby die niet gebaseerd lijkt op wetenschappelijke feiten, voor een totaalverbod op de pulsvisserij. Het verbod is een ramp voor de vissersvloot. Er zijn miljoenen geïnvesteerd en het terug aanpassen van een schip naar de boomkorvisserij kan in de tonnen lopen. De volgende tegenslag voor de visserij is de Brexit. Het Brexit-akkoord bepaalt dat Europese vissers nog vijfenhalf jaar toegang krijgen tot de Britse wateren, maar de vangstquota gaan omlaag: er mag een kwart minder vis gevangen worden. Vooral de Texelse vissers lijden hier onder; zij zijn voor de helft van hun opbrengst afhankelijk van de vangst uit Britse wateren.
Sanering
Het pulsverbod, de Brexit, maar ook de sluiting van visgebieden voor windparken en natuur maken het toekomstperspectief van de visserij onzeker. Voor vissers die geen toekomst meer zien in de visserij wordt een saneringsregeling opgezet. Gesaneerde vaartuigen moeten voor 1 april 2024 worden gesloopt en de vangstrechten die gekoppeld zijn aan het vaartuig komen te vervallen. Texel wordt zwaar getroffen: meer dan de helft van de Texelse boomkor-/voormalig pulskorvissers maakt gebruik van de saneringsregeling. In 2023 verlaten onder andere de TX3 en TX29 voor het laatst de haven van Oudeschild. De boomkorvissers die overblijven zijn de TX14, TX19 en TX36. Ook garnalenvissers TX21, TX33, TX42 en TX65 en handkokkelschip TX96 blijven op Texel in de vaart.
De digitale Visserijtentoonstelling
In de digitale tentoonstelling op de collectiewebsite worden de archieffoto’s met de verhalen gekoppeld. Nieuwsgierig? Klik hier voor een overzicht van alle foto’s: TX-visserijvloot.
De informatie over de Texelse vloot is afkomstig uit de publicatie “Met de kop op zee”, door Sam van der Slikke, Cor de Wolf en Frits Aalderink (2015). Wij hebben ons uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van beeldmateriaal dat wordt gebruikt te achterhalen. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede-)rechthebbende bent en voor het gebruik waarvan u geen toestemming hebt verleend, kunt u zich in verbinding stellen met info@kaapskil.nl.
Met de online tentoonstelling hoopt Museum Kaap Skil bij te dragen aan het niet-vergeten van het Texels visserijerfgoed.
