Mijn topstuk – een tabaksdoos met een boodschap
In de tentoonstelling Wereldreis, op de bovenverdieping van het entreegebouw, schittert mijn topstuk in ‘het westen’. Het is een messing tabaksdoos, afkomstig uit een wrak dat rond 1735 is gezonken. Aan de afbeeldingen op de tabaksdoos is duidelijk af te lezen dat de eigenaar de Rooms-Katholieke Kerk niet gunstig gezind was. Aan de ene zijde ziet hij er onschuldig, vaderlandslievend uit, met de wapenschilden van de zeven provinciën op de deksel. Maar schijn bedriegt!
Paus wordt duivel
De andere zijde bevat een afbeelding van een paus en een kardinaal met daartussen een strijdende Nederlandse leeuw. Als je de doos omdraait ‘veranderen’ de paus en de kardinaal in respectievelijk een duivel en een nar. De eigenaar van de tabaksdoos was het blijkbaar niet eens met de gedragingen van de vertegenwoordigers van de Kerk. Ik vind het ook een bijzonder object omdat wij hem heel goed kunnen plaatsen in zijn tijd.
De vorm
De vorm van een tabaksdoos zegt veel over wanneer hij gemaakt is. Sowieso kennen we geen tabaksdoos van voor 1607. Rond 1630 was het een echt gangbaar artikel om pijptabak in te bewaren. De tabak bleef er vers in, vrij van stof en verkruimelde niet. De platte, ovale vorm die ook mijn topstuk heeft, kwam rond 1700 in zwang. Deze tijdsaanduiding klopt dus met de tijd dat het schip waarin de tabaksdoos is gevonden, is gezonken.
Dosentrager
In de 17e en 18e eeuw rookte vrijwel iedere mannelijke Hollander pijp. Al deze verstokte rokers hadden een tabaksdoos, iets wat in andere landen veel minder algemeen was. De Duitsers noemden de Hollanders daarom wel Dosentrager, verwijzend naar de tabaksdoos die ze allemaal bij zich droegen.
Afbeeldingen
De tabaksdozen van de Hollanders werden met een breed scala aan onderwerpen versierd. Elk onderwerp had zijn eigen doelgroep. Bovendien verschilde per periode welke onderwerpen ‘in de mode’ waren. Veel van de afbeeldingen stellen een verhaal voor, dat religieus, historisch of actueel kan zijn. Zo’n messing, gegraveerd exemplaar als bij ons te zien is, zal niet voor de gewone man zijn geweest. Mogelijk was hij het bezit van de kapitein of stuurman. Goedkopere tabaksdozen hadden vaak een moralistische afbeelding. Weer een kans om het volk op te voeden!
Kom je mijn topstuk bekijken in de tentoonstelling Wereldreis? Je ziet er nog veel meer opgedoken objecten. Allemaal met een eigen verhaal!
